Een filmrecensie schrijven is tegenwoordig een overbodige luxe, het aantal sterren telt immers. Het helpt daarbij om een andere stem te gebruiken om de ervaring te beschrijven, voor zover dat kan. Bovendien kan ik het niet beter opschrijven dan de regisseur, vandaar dat ik hem graag citeer.
Oslo, 31. august gaat over Anders, een jonge schrijver die worstelt met het leven. ‘Maar,’ aldus Joachim Trier: ‘Reprise (zijn eerdere film, red.) ging meer over psychosen. Dat je 23 bent en droomt over een toekomst maar bang bent dat je niet aan die dromen kan voldoen. Deze film gaat meer over het feit dat je gestopt bent met dromen.’¹

De man die de boot miste

De film Oslo, 31. august begint met een aantal getuigenissen van inwoners van de stad. ‘Ik realiseerde me dat de film zelf een reis was door de herinneringen die Eskil Vogt (scenarist, red.) en ik hadden, van plaatsen en mensen die we kenden. En voor het karakter van Anders is het als een roadmovie. Dus ik dacht, hoe kunnen we dat in een grotere context van een stad plaatsen? Daarom maakte ik een documentaire waarin ik mensen interviewde en ze vroeg mij kleine anekdotes te vertellen die begonnen met de zin ‘Ik herinner me …’. Mensen spraken hierin over voor hen emotionele plekken, en daarna verzamelden we beelden uit de Noorse filmgeschiedenis.
Het zou aan het einde van de film moeten komen, maar toen hebben we het vooraan gezet en werkte het veel beter.’²

De Deen Trier (1974) is autodidact, hij filmde al als twintiger zijn skatevrienden. Later bezocht hij de London Film School waar hij zich het regievak eigen maakte en leerde van Stephen Frears.
Oslo, 31. august was de eerste film die ik zag van hem en maakte verreweg de meeste indruk. Het scenario is losjes gebaseerd op de Franse film Le Feu follet van Louis Malle uit 1963 (naar een roman van Pierre Drieu La Rochelle). Een tijd daarna zag ik Reprise, een opgewekter verhaal maar minder aangrijpend. Ook zijn laatste film Thelma (2017) is de moeite waard. Al is het maar omdat de hoofdrol hier niet is weggelegd voor een blanke man van middelbare leeftijd.

Het banale sociale

Dat wat ik hier wil benadrukken is dat de speelfilm uit 2011 een meesterwerk is en de gevierde schrijver Karl Ove Knausgård is het daar volledig mee eens. Hij, een vriend van Trier, schreef onlangs een boek over de kunstenaar Edvard Munch.³ In een van de hoofdstukken beschrijft hij de parallellen tussen Oslo, 31. august en het werk van Munch:

‘Juist omdat film zich zo sterk tot de kijker richt, en het thema in een film zozeer van het narratief afhangt dat het er bijna altijd door wordt uitgehold, is mijn respect voor Joachim Trier zo groot; hij slaagt erin iets te maken dat niet is uitgehold, hij bereikt iets eenvoudigs, menselijks en gevoelsgeladens, vanwaaruit de betekenis langzaam naar buiten treedt.
Oslo, 31. august begint in de gemeenschap, met herinneringen die we allemaal hebben, terwijl de rest van de film gaat over het afwijzen van de gemeenschap, de anderen. We kunnen ons probleemloos met de hoofdpersoon identificeren, omdat we allemaal het conflict kennen dat hij meedeelt. Dit filmpersonage snijdt door alles heen; wat om hem heen gebeurt, is niet meer dan gepraat, geklets, banaliteiten, en zo is het ook echt, het sociale is niet meer dan gepraat, geklets en banaliteiten, maar toch speelt ons leven zich daarin af, en het sociale de rug toekeren, of het niet kunnen toelaten, is levensgevaarlijk.
Dat de film dat laat zien, en daarbij voortdurend de beide perspectieven aanhoudt, zowel van zij die geven als van hij die niet aanneemt, maakt hem in mijn ogen tot een essentieel kunstwerk.’

(Uitgelichte afbeelding: filmaffiche (nooit gepubliceerd) van producent Motlys)

De film is momenteel helaas niet online te bekijken.