Friedrich Nietzsche zou eind 19e eeuw gepleit hebben voor meer plekken met rust en ruimte in de stad. Plekken waar inwoners kunnen schuilen bij slecht weer en tegen de felle zon. Waar het geluid van paardenkarren en het geschreeuw op straat afwezig is én waar zelfs een hardop biddende geestelijke niet gewenst is.¹

Bij toeval liep ik langs het Pandhof in Utrecht, pal naast de Dom. Na een restauratieperiode is de binnenplaats met kloostertuin weer open en de open poort maakte me nieuwsgierig. De belofte van rust bleek ongegrond want de eerste toeristen maakten daar een eind aan.
Een sympathiek voorbeeld vind ik de Teugelhof in Utrecht waar ik graag doorheen loop om de drukke Mariaplaats te vermijden.

Brusselse stilteruimte

Wat voor de middeleeuwse stadsbewoner stank en gebrek aan hygiëne was, is de dagelijkse overvloed aan geluid voor de moderne stedeling. Verkeersgeluid en de stedelijke bevolking groeit exponentieel in omvang net als de bijkomende negatieve invloed hiervan op onze gezondheid. Wie een gemiddeld stadsappartement bewoont, kan geluid en met name ongewenst geluid steeds moeilijker ontvluchten.

Twee Brusselse studenten Lilith Geeraerts en Anna Van Hoof zochten naar een oplossing. De journaliste en schrijfster zetten een geslaagde crowdfunding-actie op om hun plan voor de eerste stilteruimte in Brussel te realiseren: ‘Als niemand anders het doet, dan moet ik zelf het initiatief maar nemen’, zegt Lilith. Anna: ‘Tijdens de lockdown merkten we dat het stilvallen van het dagelijkse leven in Brussel verademend gewerkt heeft. Het werd letterlijk stiller en het besef groeide dat we rust nodig hebben.’²

De stilteruimte moet de allereerste plek in Brussel zijn waar mensen bewust uit de digitale samenleving kunnen stappen. Een plek voor ongestoorde bezinning en rust en digitale toestellen zijn er niet welkom.
Het is een initiatief wat in Rotterdam al eerder bestond en meer navolging nodig heeft. Het stiltecafé Adem Inn bood een stilteplek in deze stad maar is helaas alweer ter ziele …

De tegenhanger van de ‘noisy city’

De Serpentine Gallery in Londen heeft het idee van de hortus conclusus groots uitgewerkt. In de omgeving van Hyde Park ligt een ‘secret garden’ van, wederom, de Zwitserse architect Zumthor.
De opdracht die hij zichzelf gaf was een kleine, stille tuin te maken. Een concept wat volgens hem terug zou moeten komen bij ieder stedelijk woningbouwproject. Een binnentuin, vlakbij huis, waar je rust en stilte kunt opzoeken. Als tegenhanger voor de kakafonie van de ‘noisy city’.
Inwoners van binnensteden met historische hofjes zullen beamen wat ik bedoel.

De gemeente Utrecht presenteerde onlangs een visie voor de Strosteeg, naast de Teugelhof. De aanpalende parkeergarage Springweg verdwijnt hierin door de sloophamer. Een logisch gevolg van het toenemende fietsgebruik in de stad en ontmoedigingsbeleid van autoverkeer.
Ik hoop na oplevering van het plan in 2028 op een binnentuin voor een ieder die het nodig heeft of dat zich nu nog niet realiseert. Geef dan een vriendelijk knikje naar die zonderlinge, besnorde filosoof die tegenover je plaatsneemt op een bankje.

Bronnen:
Peter Zumthor in Conversation with Hans Ulrich Obrist and Julia Peyton-Jones (PDF) – Serpentine Galleries
Visie Strosteeg – Gemeente Utrecht
Urban Calm – Pop-Up City

(Uitgelichte afbeelding: Serpentine Pavilion, foto door Julien Lanoo 🙏🏻)

1. Friedrich Nietzsche, Digital critical edition of the complete works and letters. De Gruyter 1967. ↩︎
2. Brussel krijgt binnenkort eerste stilteruimte: ‘Stilte heeft wel degelijk een functie’ ↩︎