In zijn essay ‘De kracht van poëzie” bespreekt de uitgever en literatuurwetenschapper Jan Oegema (1963) de ontwikkeling in de dichtkunst vanaf 1900. Hedendaagse dichters zijn in zijn ogen als nooit tevoren in staat om stilte hoorbaar en voelbaar te maken, inadembaar en lijfelijk. Volgens Oegema zijn ze meesters in het weglaten, suggereren en niet-benoemen, hetgeen leidt tot een poëzie van leegte en ontvankelijkheid, van aandacht en opmerkzaamheid.

Net als gebeden vraagt deze ‘meditatieve’ poëzie om wachten en luisteren en brengt ze brein en lichaam tot stilstand. Een voorbeeld is het gedicht ‘Eb’ van M. Vasalis (1909-1998):

Ik trek mij terug en wacht.

Dit is de tijd die niet verloren gaat

Iedre minuut zet zich in toekomst om.

Ik ben een oceaan van wachten,

waterdun omhuld door het ogenblik.

Zuigende eb van het gemoed,

dat de minuten telt en dat de vloed

diep in zijn duisternis bereidt.

Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd?

Vasalis’ talent voor verstillen en stil worden komt hier naar voren. Het gedicht leent zich voor een heleboel verschillende interpretaties: van mediteren en concentratie opwekken, tot aan rouwen.

Oegema stelt dat de meditatieve poëzie betrekking heeft op het verlangen naar een toestand van verstilling, concentratie en opmerkzaamheid. Hij maakt de vergelijking met een soort heiligheid, alledaags en niet geloofsgebonden. De meditatieve poëzie als het medium van moderne broederschap. Geen onlogische gedachte, als je weet dat Oegema ook retraites organiseert, waarbij gedichten, psalmen en soetra’s elkaar afwisselen in de vesper.

Mooi deze contemplatieve stonden, maar momenten van stilstand hoeven natuurlijk niet alleen verbonden te zijn aan retraites of andere manieren van (langdurige) terugtrekking. Ook in de dagelijkse gang van zaken kunnen ze ingepast worden. Jaren terug kocht ik een zogenaamd raamgedicht, om mezelf of bezoekers van ons huis een ogenblik te geven, met behulp van het gedicht ‘Ik laat het leven’ van Wiets (Annewietske Stavast, 1961):

Ik laat het leven
soms heel even
…stil staan.
Om het dat te geven,
Intens te beleven
en dan weer…
doorgaan.

Bronnen:

• Essay ‘De kracht van poëzie’ – Jan Oegema: Trouw, zaterdag 26 september 2015
• www.wietskunstatelier.nl
  

(Hoofdfoto: Hans Steketee – Gorey, Jersey)