Regisseur Philipp Hartmann¹ was voor zijn jongste film 66 Kinos in Nederland, De Bedachtzamen interviewde hem over de documentaire Die Zeit vergeht wie ein brüllender Löwe. Lees ook de recensie van de film.

Hoe ging het maakproces; in een interview noemde je dat je honderden pagina’s bronmateriaal had?

Ik had inderdaad honderden pagina’s met materiaal. Samen met mijn dramaturg hebben we zo’n twee, drie jaar ideeën bewerkt, weggegooid en uitgedund. Uiteindelijk was er het draaiboek.
Hoe dat proces tot stand kwam kan ik niet precies zeggen, het was vooral intuïtie. Zelfs achteraf in de montage is er ook veel uitgesneden en hebben we nog archiefmateriaal gebruikt.
Je probeert je voor te stellen wat er gebeurt met de kijker (en ook met jezelf) als je bepaalde stukjes van al dat materiaal bij elkaar brengt. Preciezer kan ik het niet uitleggen omdat er geen concept was en zoiets intuïtief tot stand komt.

Wat was volgens jou de urgentie voor de film. Was die puur persoonlijk?

Ik zeg het al in de film, de ‘chronofobie’, die dramatisch wat aangescherpt is en het gevoel daarbij is echt (chronofobie is ook daadwerkelijk een aandoening). Hoe ouder je wordt, hoe sneller de tijd lijkt te gaan. Door deze film te maken probeerde ik grip te krijgen op dit wanhopige gevoel. Als je vijf jaar met dit thema bezig bent, doet dat natuurlijk iets met je. Omdat ik zo geconcentreerd en intensief met de tijd bezig was, leek het alsof ik de tijd iets kon afremmen. Dat was ook het belangrijkste uitgangspunt.
Verder speelde de dood van mijn vader een grote rol; in de film verwerk ik in feite zijn verlies. Ook omdat de dood een definitief einde aan specifiek zijn tijd maakte.
Het uitgangspunt voor mijn films is altijd zeer persoonlijk. Niet omdat ik denk: ‘dat thema zou iemand kunnen interesseren dus daarom moet ik daarover een film maken’. Het thema houdt me in de eerste plaats zelf altijd erg bezig.

Wat betekent de sprint middenin de film, hoe kwam je erop?

Dit was eigenlijk een natuurkundig experiment waarvan je vooraf al weet dat het niet gaat lukken!
De formule voor snelheid, afstand gedeeld door tijd, heb ik omgegooid. Het idee was om in vier seconden van de rechter- tot de linkerrand van het filmbeeld te rennen met de zoutwoestijn als achtergrond. De uitgestrektheid van de vlakte vertekent natuurlijk het beeld. Dus moet je voor hetzelfde stukje harder ofwel zachter rennen om steeds dezelfde vier seconden te halen. Het is een enigszins absurd en, dat vind ik ook belangrijk, grappig fragment.
Het speelt met tijd en met film als medium. Ik vind de scene erg geslaagd maar niet veel mensen begrijpen het, dus leuk dat je ernaar vraagt!

De scene met de jeugdherinneringen in het schoolschriftje doet me denken aan de man die een motor-ongeluk krijgt in ‘Der Himmel über Berlin’. Hij ziet hier als het ware de film van zijn herinneringen. Je kunt zo’n ‘opsomming’ zelfs een collectief geheugen noemen, wilde je dit ook bereiken met jouw scene?

Aan de scene uit Der Himmel über Berlin heb ik niet gedacht maar die film draait ook om herinneringen. Herinneringen zijn een soort mijlpalen in de tijd.
Het ging mij daarom dat je dingen uit het verleden tastbaar maakt, op zo’n manier dat ze herkenbaar én subjectief zijn. Dat je iets ziet, hoort, leest en als het ware in de tijd terugspringt. Zoals de geur van vers gemaaid gras; een katalysator voor het reizen in de tijd.

Van welke regisseur heb je het meeste geleerd?

Die vraag vind ik nooit zo fijn want er is niet één regisseur van wie ik het meeste geleerd heb. Er zijn veel regisseurs en vooral veel films die belangrijk voor me zijn.
Er schieten me nu velen te binnen maar laat ik Johan van der Keuken noemen. Van hem heb ik veel films gezien, vooral zijn laatste film De grote vakantie herinner ik me. Hij is een grote inspiratie vanwege de manier waarop hij persoonlijke elementen integreert in zijn films.
Verder enkele documentaires van Werner Herzog, de vroege films van Wim Wenders. Een aantal Zuidamerikaanse filmmakers vanwege hun vertelwijze en hoe onderwerpen in beeld brengen, belangrijk voor me zijn. En ook het werk van filmmaker Angela Schanelec die ik een van de beste Duitse filmmakers vind.
Maar het gaat dus eerder om films dan regisseurs die me bijblijven.

Dank je voor het interview!

Die Zeit vergeht wie ein brüllender Löwe (77 min.) is on demand beschikbaar via Vimeo.

Update: 31 maart 2021

1. Philipp Hartmann (1972) is sinds 2000 werkzaam als freelance en onafhankelijk filmmaker. Voorafgaand aan zijn filmstudie, voltooid in 2007, aan de Hogeschool voor de Kunsten in Hamburg, promoveerde hij in milieuwetenschappen in Keulen en Brazilië. Die Zeit vergeht wie ein brüllender Löwe is zijn eerste speelfilm. Korte films van Hartmann draaiden succesvol op tal van nationale en internationale festivals. Met zijn productiebedrijf flumenfilm en een groep vrienden en collega’s werkt Philipp Hartmann momenteel aan verschillende nieuwe projecten. ↩︎