Mijn favoriete ontbijtgezellin uit het verleden was zonder twijfel huisgenote L. We woonden met 16 studenten op een gang en de kans was dus groot dat ik de eerste maaltijd van de dag niet in mijn eentje nuttigde. Met L. wisselde ik alleen de noodzakelijke woorden uit zoals ‘goedemorgen’ en ‘doei’, zeker als we erin geslaagd waren om netjes voor het eerste college van de dag ten tonele te verschijnen. Soms lazen we de krant en verder respecteerden we elkaars behoefte om in betrekkelijke kalmte de dag aan te vangen. Aan druktemakers en enthousiastelingen op het vroege uur hadden we een hekel.

Verwijdering aan het ontbijt

Het ontbijt is wellicht een enigszins onderbelicht moment van de dag in kunst en literatuur. In de avond en nacht schijnen meer spannende en tot de verbeelding sprekende dingen te gebeuren. Gelukkig is daar ‘Déjeuner du matin’ van Jacques Prevert, een gedicht uit 1946. Qua woordgebruik is het nogal eenvoudig; het zou uitstekend passen om middelbare scholieren kennis te laten maken met Franse poëzie. De hoofdpersoon is nog stiller dan ik voor zijn disgenote, maar de sfeer is beduidend minder prettig. Is hier sprake van een naderend afscheid?

Het gedicht is een dankbare inspiratiebron geweest voor diverse muzikanten en filmmakers. Niemand minder dan Marlene Dietrich zet het in 1962 op haar EP Marlène, met muziek van componist Joseph Kosma, die eerder filmmuziek maakte bij films van Jean Renoir. De door alcohol beïnvloede stem van Dietrich zet de inhoud enerzijds kracht bij, maar ik vind het middendeel iets te melodramatisch. Misschien was een iets minder gearriveerde zangeres een betere keus geweest.

Geslaagder is in mijn ogen de woordeloze korte film van de Franse filmmaker Emmanuel Tenenbaum uit 2012. Hij won er in 2013 een prijs mee op het YAKFA filmfestival. Tenenbaum woonde een aantal jaren in Nederland en deze productie is een Frans-Nederlandse samenwerking. De non-verbale communicatie in zijn ‘Déjeuner du matin’ is veelzeggend en maken woorden overbodig: de verwijdering is uitermate voelbaar. De man met zijn vlucht in de sigaret en wegkijkende blik in het niets; de vrouw met haar tevergeefse aanrakingen en het zenuwachtige gepluk aan haar haar. Het filmpje eindigt met een aantal foto’s uit betere tijden.

Geminga als disgenoot

De reden echter waarom ik Preverts gedicht op het spoor kwam, was doordat het algoritme in YouTube enkele maanden geleden mijn aandacht trok naar het nummer ‘Het ontbijt’ (2020) van de Nijmeegse groep Geminga. Ik was meteen verkocht door de lome en jazzy uitvoering: het ademt de atmosfeer van hoe een ontbijt (in het weekend dan wellicht) hoort te verlopen. De percussie en de trompet maken daarbij vooral het aangename verschil.

Geminga omschrijft zichzelf als “muziek die stroomt door dromerige sferen, om je vervolgens wakker te schudden met funky elektronische beats.” De band laat zich beïnvloeden door allerlei stijlen en groepen; ik zelf hoor o.a. Pink Floyd, Portishead en Everything But The Girl in hun creaties terug. Ideale muziek voor veertigers en vijftigers die thuis zijn in de muziekgeschiedenis en die hechten aan een band die niets afraffelt.

Ik besloot Geminga een beetje in de gaten te houden en eind november prijkte hun naam op de agenda van cultuurcentrum Brebl in het Honigcomplex. Een uitstekende gelegenheid om in deze coronatijd toch eens een muzikaal uitje te ondernemen en meteen de cultuurbranche een -weliswaar minuscuul –  financieel hart onder de riem te steken. We werden niet teleurgesteld door het enthousiasme en de veelzijdigheid van onze stadsgenoten. Alleen het glaasje port ontbrak, die moesten we vanwege de huidige maatregelen erbij bedenken. De band vroeg bij het spelen van ‘Het ontbijt’ aan de zaal om een bericht te sturen, als we wisten waar de tekst over handelde. Nu, ik zal Geminga wel attenderen op dit blog …

Bronnen:
Vertaling gedicht (Leo Mesman)
Joseph Kosma
Website Geminga
Marlene Dietrich – Déjeuner du Matin
Déjeuner du Matin – a poem by Jacques Prévert (shortfilm)

(Uitgelichte afbeelding: still uit Déjeuner du Matin (2012) van Emmanuel Tenenbaum)