‘Trust me, 100% of people care about flags. There’s just something about them that works on our emotions.’ Aldus radiomaker Roman Mars in zijn veelgeprezen podcast 99% Invisible over onopgemerkte ontwerpen.

Besmette verzameling

Zelf kan ik een mooi ontworpen vlag erg waarderen, zo is de Estse vlag een voorbeeld van een geslaagd ontwerp dat tevens het nationale landschap spiegelt. Tijdens een vakantie aan het Baltische land in 2018, zou ik een vlag hebben gekocht. Maar ik was gestopt met het verzamelen van vlaggen.

Mijn vlaggenverzameling omvatte, ik schat, 20 à 25 exemplaren. Het was een bescheiden verzameling die zich netjes opgevouwen in een opbergdoos bevond. Soms kwam die verzameling ter sprake tijdens een gesprek met een vriend of collega. Niet iedereen begreep het ‘waarom’ van de verzameling, maar goed, het ambitieniveau van een suikerzakjesverzameling ontsteeg deze hobby dan ook niet.

Af en toe kreeg ik een (tafel)vlag cadeau van een vriend. Na een kerstdiner op het werk een jaar of vijf terug kreeg ik van een collega de vlag van de Russische Federatie toegestopt. ‘Die is in 2013 gebruikt tijdens een bliksembezoek van de huidige Russische president aan de Amsterdamse Hermitage (destijds was er geen vuiltje aan de lucht). We gebruiken ‘m niet meer en ik hoorde dat jij vlaggen verzamelt …’

Snel daarna besloot de volle opbergdoos te schenken aan de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde. Langzaam maar zeker verdween de urgentie voor de verzameling, die was ingehaald door de geschiedenis en ‘besmet’ door nationale politieke ontwikkelingen.

Vlag-erosie

De regenboogvlag of bijvoorbeeld onze nationale vlag, worden vaker aangepast om het standpunt van een steeds kleinere groep te vertegenwoordigen. Aan de Pride-vlag uit 1978 is flink gesleuteld en is nu hyper-inclusief (en vercommercialiseerd) wat volgens mij niet bijdraagt aan het doel van de bedenker. Een bepaalde groep Twitteraars toont de Nederlandse vlag maar al te graag (al dan niet ondersteboven) om hun autochtone status en/of politieke voorkeur te uiten.

Zelfs de witte vlag, internationaal symbool van vrede en wapenstilstand, is aan erosie onderhevig. De Taliban voerden de witte vlag als een symbool van reinheid. Na de verovering van Kabul en de uitroeping van het Islamitisch Emiraat Afghanistan, werd die witte vlag, voorzien van een geloofsbelijdenis, uitgeroepen tot nationale vlag.

Flagge zeigen

Onlangs wapperden meer dan 100 witte vlaggen op de daken van kunst-instellingen in Nederland in Vlaanderen. De #whiteflagwithwatermark is een initiatief van kunstenaarscollectief Schscht en bedoeld als een hoopvolle boodschap voor vrede: de witte vlag is bedrukt met een lichtgrijs watermerk (zie foto rechts) en benadrukt dat vrede niet voor niets bestaat. Het watermerk op het kunstwerk geeft het pijnpunt aan: het harde feit dat vrede en rechtvaardigheid niet kan worden beschouwd als een voor iedereen vrij beschikbaar goed. Het watermerk is een metafoor voor de tol, die over de hele wereld enorm is.

Nu is er de commonsvlag (zie foto boven artikel), bedacht door kunstenares Natascha Hagenbeek met ontwerper Vincent Bogers. De vlag, geïnspireerd op een oude geuzenvlag, visualiseert het ‘rimpel-effect’ van de burgerbeweging. Alternatieven voor het huidige energie-, woon- en voedselsysteem, worden een steeds belangrijker onderdeel van de maatschappij. Deze ‘collectieven’ handelen niet vanuit bestaande marktmodellen van overheid, maar als commons, als ‘meent’: eenzelfde traditie waaruit de ‘gemeente’ en waterschappen ooit ontstonden.

Deze burgerbeweging, die uit zoveel gezichten bestaat, heeft nu een een gezicht, die de transitie naar een evenwichtiger systeem bekrachtigt. De commonsvlag is geen officiële vlag maar het is, vind ik, de beste vlag die de laatste 40 jaar is ontworpen. Na de vlag van Europa dan, wel te verstaan. Een vlag die Flagge zeigt¹ en iets in beweging zet, in de hoop dat er een golf ontstaat. Of nee – reuring, beroering, opschudding!

Bronnen: dezwijger.nl, worm.org, wwpt.nl

(Uitgelichte afbeelding: Tammy van Nerum, heeldeaarde.net)

1. Flagge zeigen is een Duitse uitdrukking en betekent zoiets als je mening of verwachting nadrukkelijk en duidelijk uitspreken. ↩︎