Een gastauteur die zich nog eens meldt, dat is een primeur. Cultuurhistorica Sara Hoogveld, die eerder een blog schreef over het Mauritshuis, deed onlangs een ander – wellicht minder bekend – museum aan. Ze schrijft over een lopende expositie over moderne stillevens in het Museum Gouda:

***

In Museum Gouda vind je deze zomer een bijzondere tentoonstelling met meer en minder moderne stillevens. Gekozen is voor Nederlandse en Belgische schilders vanaf omstreeks 1870. De expositie ‘Stilleven’ biedt een heel gevarieerd overzicht van moderne schilderkunst met het stilleven als vertrekpunt. Het overvloedige, realistische stilleven uit de 17e eeuw krijgt zo een nieuwe betekenis. Vooral expressionistische schilders kwamen tot een kleurrijke, meer abstracte weergave van hun eigen keukentafel met bloemen uit de tuin. Inspiratie vonden ze binnenshuis waarbij hun eigen gemoedstoestand voorop stond.

Conservator Ingmar Reesing heeft prachtige stillevens bijeen gebracht, die je en passant een mooi inkijkje geven in de ontwikkeling van met name het expressionisme. Hij citeert Jan Sluijters die in een interview voor de NRC uit 1927 zijn inspiratie toelicht: “De wereld van mijn inspiratie ligt in een kring van vijfentwintig meter om me heen. Ik reis niet. Hier vind ik alles wat ik schilder, mijn vrouw, mijn kinderen, deze meubelen, een paar vazen en pullen, de bloemen, ja deze cactus­planten […].”

Jan Sluijters had zijn wilde tijd in Parijs al achter zich en gebruikte het stilleven om zich stilistisch verder te ontwikkelen. Zijn korenbloemen en klaprozen blijven je bij omdat de kleuren zo mooi en indringend zijn. Isaac Israëls ontdekte de vaas met bloemen pas toen hij noodgedwongen in het ziekenhuis verbleef voor een voetoperatie. Met de straattaferelen en het uitgaansleven was het toen wel even gedaan. Hij portretteerde de verpleegsters aan zijn bed en de bloemen die op tafel stonden. Waarbij zijn eigen voeten soms ook nog net in beeld komen. Het was een tijdelijke noodsituatie die toch nog een goed gevuld schetsboek opleverde. Dick Ket was door zijn ziekte jarenlang aan huis gekluisterd en ook hier zie je een door ziekte aangetaste hand op de voorgrond. In zijn stillevens zie je zorgvuldige composities van geometrische vormen. De expositie, die thematisch is ingericht, toont het werk dan ook in de zaal met het thema compositie.

Wat indruk maakt, is dat de schilders zo weinig nodig hadden om tot grootse, verstilde werken te komen. De kleurenpracht van Jan Sluijters kun je moeilijk verstild noemen, maar de meeste werken hier zijn ingetogen van aard, het resultaat van een verheven blik op de eigen keukentafel. Waren de stillevens uit de 17e eeuw afkomstig uit een welvarend huishouden, nu zijn het eenvoudige voorwerpen of gewone appels die een nieuwe dimensie krijgen. Deze kunstenaars haalden de inspiratie dus uit zichzelf. Een weelderige tros druiven is altijd mooi, maar zij slaagden erin om schoonheid te scheppen in de anderhalve meter rond de keukentafel of hun eigen atelier, ook bij ziekte en tegenslag.

De tentoonstelling ‘Stilleven’ is nog in Museum Gouda t/m 28 februari 2021.

(Uitgelichte afbeelding: Dick Ket (1902-1940) – ‘Stilleven met de hand’ (1933), olieverf op linnen. Museum Arnhem. Met dank aan conservator Ingmar Reesing.)