Ik heb wat met kinderboeken die ook een al dan niet expliciete boodschap voor volwassenen herbergen. Al zullen sommigen het omdraaien en zeggen dat het juist boeken zijn voor volwassenen die ook geschikt zijn om met kinderen te lezen. Vanuit dat laatste perspectief verscheen onlangs‘Het wonderbaarlijke verhaal van de kleine prins’, een hertaling van Tiny Fisscher. Ze geeft aan dat de erven van schrijver Saint-Exupéry “het op de markt hebben geduwd voor de kinderen, terwijl het daar in de oorspronkelijke vorm minder geschikt voor is.”

De gulle boom
Ook ‘De gulle boom’ van Shel Silverstein (in 1964 geschreven) is niet specifiek een kinderboek. Het prentenboek leest eenvoudig, maar het bevat – net als De kleine prins – universele waarden en wijsheden. Het is, zoals het Platform christelijke kinderboeken stelt, “een boek dat je niet gauw vergeet, of eigenlijk beter gezegd nooit meer vergeet.”

‘De gulle boom’ vertelt het verhaal van een kleine jongen die van een boom houdt.  In zijn jonge jaren klimt de jongen in de boom en speelt met zijn bladeren of eet van zijn appels.  Wordt het jongetje moe, dan slaapt hij in de schaduw van de boom. Niet alleen de jongen is blij, ook de boom is in het verhaal bijzonder gelukkig.  De jongen wordt ouder en de boom ziet hem tot zijn groot verdriet steeds minder. Maar op een goede dag heeft de jongen geld nodig en meldt zich bij de boom. Die heeft geen geld, maar wel appels. De jongen plukt appels en de boom is weer gelukkig.

Boom en jongen worden nóg ouder. De jongen is een man geworden en de man wil een huis bouwen. De boom schenkt hem zijn takken. En, hoewel ontdaan van zijn takken, ervaart de boom weer enig geluk. En dan meldt jaren later de man zich weer, omdat hij een boot nodig heeft. De boom heeft toch weer een goede oplossing: “hak mijn stam om en maak een boot.” Wat overblijft is een boom die verzucht dat die niet veel meer te bieden heeft. Maar eind goed al goed: de man wordt bejaard en gaat op zoek naar een rustige plek om uit te rusten. De gelukkige boom biedt hem zijn stronk aan en is weer gelukkig.

Shel Silverstein
Arthur Japin, die dit boek vertaalde, schreef over dit meesterwerk van Shel Silverstein: “Silverstein vertelt in The Giving tree alles wat ik in mijn hele leven hoop te zeggen. Deze Amerikaan schreef eigenlijk voor kinderen, maar weet ook iedere volwassene te raken. Hoe vaak ik dit boekje ook aan iemand probeer voor te lezen, nooit volbreng ik het met droge ogen, want mijn stem breekt omdat door de zinnen een glimp van de zin van het bestaan valt op te vangen.”

Shel Silverstein, een opvallende verschijning met zijn enigszins sinistere uitstraling, was bijzonder veelzijdig. Naast auteur van kinderboeken was hij onder andere dichter, cartoonist, muzikant en componist. Hij schreef de teksten en muziek voor het grootste deel van de Dr. Hook-liedjes, waaronder mijn favoriet, ‘Sylvia’s mother’. Ook ‘The ballad of Lucy Jordan’ van Marianne Faithfull en ‘A boy named Sue’ van Johnny Cash zijn van zijn hand.

Multi-interpretabel
Iedereen kan vanuit zijn eigen perspectief betekenis geven aan het verhaal van ‘De gulle boom’ en dat maakt het al een enorm waardevol boek. Christelijke lezers vinden wellicht dat de boom symbool staat voor God die belangeloos aan de mens schenkt, zonder een tegenprestatie te verwachten. Dat je altijd welkom bent en bij God mag (terug)komen.

In de huidige tijd zou het ook niet verwonderlijk zijn om in de interpretatie het klimaat erbij te halen. De mens kan niet zonder de natuur, maar blijft maar nemen van de natuur. De natuur op haar beurt blijft zoveel mogelijk geven en probeert ondertussen – stilletjes zwoegend, maar soms wel het hare ervan denkend- overeind te blijven.

Father and Daughter
Ook over de rol van de jongen/ man kun je verschillend denken. In eerste instantie kun je gauw de conclusie trekken dat hij een metafoor is voor de egoïstische mens. Maar anderzijds voel je ook zijn liefde voor en zijn verlangen naar deze standvastige en trouwe boom. Vanuit die optiek moest ik denken aan de Oscar-winnende animatiefilm van Michael Dudok de Wit, ‘Father and Daughter‘.

In het begin neemt een vader afscheid van zijn dochter door bij een dijk in een bootje weg te roeien. Het meisje wacht op zijn terugkomst en blijft in de loop der jaren tevergeefs terugkeren naar de plek van het afscheid. Door de sobere stijl, melancholische muziek en de kracht van de eenvoud voel je als toeschouwer het gemis en het verlangen van het meisje. Het korte verhaal verweeft heel krachtig thema’s als het ouder worden, loslaten en het koesteren van familiebanden. Analoog hieraan is in ‘De gulle boom’ de boom voor de jongen wellicht een vader die hij dan misschien wel steeds minder nodig heeft, maar waar hij in moeilijke tijden toch op terug kan vallen. En is dat niet in essentie dé rol van een ouder?

De kleine prins en de roos
Ook de eerder genoemde ‘De kleine prins’ drong zich aan me op. Daarin wordt de kleine prins, net als de boom van Silverstein, soms ook flink op de proef gesteld door de ijdele en veeleisende roos die zich op een dag aan hem toont op zijn kleine planeet. Door haar wispelturige gedrag vergeet de kleine prins welhaast te genieten van haar aanwezigheid en de lekkere geur die ze over de hele planeet verspreidt. Op zijn reis naar andere planeten mist hij zijn bloem en vraagt hij zich bezorgd af hoe het met haar gaat. Van de vos leert de kleine prins dat door zijn ontferming over en toewijding aan zijn eigen roos deze uniek is tussen alle andere rozen op de wereld: “Alle tijd die je aan je roos besteed hebt, maakt je roos juist zo belangrijk.” De vos wijst hem ook op zijn plichten: “Jij blijft altijd verantwoordelijk voor wat je tam hebt gemaakt. Je bent verantwoordelijk voor je roos…”

Hoe dan ook, de genoemde verhalen laten voor jong en oud ruimte om te filosoferen en wijsheden te ontdekken. En wat is er mooier dan met een kind te mijmeren over de zin van het bestaan?

Bronnen:
Shel Silverstein – De gulle boom. Uitgeverij Brandaan 2016 (10e druk), vertaling Arthur Japin
Antoine de Saint-Exupéry – De kleine prins. Uitgeverij Ad Donker.
Father And Daughter
Recensie: De gulle boom, Shel Silverstein
Wikipedia

(Uitgelichte afbeelding: Anastasia Chernysheva – The little Prince via Saatchi Art)