Het moet ruim dertig jaar geleden zijn geweest; Helmut Kohl regeerde in Bonn en de Duitse Mark was nog een sterke munt. Op een grijze dinsdagmiddag opende meneer Bolscher, onze leraar Duits (zijn naam had hij mee), een archiefkast en haalde daar tientallen beduimelde gele boekjes uit tevoorschijn. Die Leiden des jungen Werther, de klassieker van Goethe lazen wij klassikaal. Niet voor iedereen weggelegd – ongeïnteresseerde medeleerlingen werden verzocht ‘buiten te gaan spelen’. De metalen kast zat propvol met ‘Reclam-Hefte’, klassiekers op zichzelf.

Voordelige klassiekers

Uitgever Philip Reclam maakte in 1867 een begin met deze Universalbibliothek (UB), de boekenserie met Duitse en internationale literatuur. Hij kocht, in een felle competitiestrijd, de rechten van vele Duitse klassiekers die toen net vrij waren gekomen. Het eerste deel van de ‘UB’ was Goethes Faust.
Achteraf bleek de zet van Reclam een briljante. De boekjes met vanaf 1970 steevast een geel omslag¹ en karakteristieke typografie, meten plusminus 10 bij 15 centimeter. Ideaal formaat dus om bij je steken (bijvoorbeeld bij winterse vertragingen van de landelijke spoorwegen). De verkoopprijs is gemiddeld slechts vier euro, studenten waren en zijn gretige afnemers en stellen bovendien zo voor een beperkt budget hun eigen Universalbibliothek samen.

Frisgeel met Nederlands binnenwerk

In 2012 introduceerde het Reclam Verlag een nieuwe vormgeving van de serie, met een Nederlands tintje. Ontwerpers Cornelia Feyll en Friedrich Forssman, kozen de zeer goed leesbare DTL Documenta van Frank E. Blokland als het hoofdlettertype. Ook versterkten zij het karakteristieke kleurenschema dat elke serie binnen de ‘UB’ identificeert: zo werd het geel voor de populairste serie frisser en eigentijdser.
Vanaf dat moment is er flink ingezet op de marketing van de befaamde boekjes; er is een serie kleurrijke notitieboekjes en een tafelkalender. Ook wordt er kunst van en mee gemaakt, er bestaan theaterstukken en sculpturen met een Heftchen als basis. Peanuts, de waarschijnlijk meest gelezen stripserie ter wereld, is zelfs beschikbaar op geel zakformaat.

Feiern mit den Peanuts

In 2020 verkocht verzamelaar Georg Ewald zijn collectie van 11.000(!) Reclam-boekjes aan de Ruhr-Universität in Bochum. Eerste drukken, met geel én roze omslag, onderstreept, gedoodeld, hij heeft ze allemaal. De literatuurwetenschappers kunnen hun hart ophalen in de twee kamers gevuld met 150 jaar uitgeefgeschiedenis. Want: wat onderstreepten studenten in 1902, is het commentaar in de marge een beknopte maar trefzekere recensie? En wie bepaalt eigenlijk of en wanneer Die Leiden des jungen Werther een klassieker is? Lezen onze nakomelingen straks Feiern mit den Peanuts in de Duitse les – ik hoop het! 💛

Bronnen:
Meike Drießen. 11.000 Reclam-Hefte aus über 150 Jahren. RUB Newsportal, 08.09.2023.
Die Welt in Gelb. Zur Neugestaltung der Universal-Bibliothek. Reclam Publikationen, 2012.

(Uitgelichte afbeelding: Johann Wolfgang Goethe. ‘Die Leiden des jungen Werther’, uitsnede, reclam.de)

Dit artikel is een aangepaste versie van het artikel dat eerder verscheen op nutblog.nl

1. De kleuren rood (vreemde talen), blauw (leerboeken) en oranje (tweetalige versies) worden ook gebruikt. ↩︎