De eerste dagen van het nieuwe jaar zijn traditioneel weinig inspirerend. Maar er is hoop: op 10 januari is het Publiekdomeindag! Nooit van gehoord? Op deze dag wordt gevierd dat er op 1 januari wereldwijd kunstwerken, soms onder voorwaarden, vrijkomen om te delen en te gebruiken voor elk doel. Een werk wordt 70 jaar na de sterfdag van de auteur ’publiek domein’ (in Afrika en Azië is dat 50 jaar)1. Voor de V.S. geldt dat films en boeken uit 1929 ook vrijkomen.
Per 2025 zijn dat, voor vrijwel alle EU-landen en Zuid-Amerika, werken van bijvoorbeeld Henri Matisse, Frida Kahlo, Robert Capa en het (onderzoeks)werk van Alan Turing. Nationaal is dat bijvoorbeeld de architect Piet Klaarhamer, leermeester van Gerrit Rietveld. Maar in de V.S. geldt dit ook voor afzonderlijke filmtitels en literaire werken, zoals Un Chien Andalou (Luis Buñuel), A Room of One’s Own (Virginia Woolf) en Berlin Alexanderplatz (Alfred Döblin).
In Brussel (9 jan.) en Den Haag (10 jan.) zijn er op deze Publiekdomeindag evenementen waar ervaringen, kennis en goede voorbeelden worden gedeeld wat betreft het openstellen van dit materiaal. Deze informatie is met name interessant voor archieven, bibliotheken, uitgevers en mensen die deze ‘vrije werken’ toepassen in hun eigen kunst.
Prelinger Archives
Zo iemand is Rick Prelinger, in de jaren 80 was hij archivaris bij de Library of Congress. Hij kwam erachter dat veel aanwezige archief-filmpjes geen specifiek doel hadden en (mede) door hun vluchtige karakter niet bewaard bleven. Deze zogenaamde ‘ephemeral’ films zijn meestal ook vrij van auteursrecht, omdat men destijds simpelweg niet de moeite nam om de rechten vast te leggen.
Omdat deze educatieve films, reclames en propaganda erg de moeite waard zijn, begon zette hij de Prelinger Archives op. De zoektocht door zijn archief lijkt op de ontsluiting van een schatkamer. Wat heb je nou aan een opname van een nachtelijk ritje door downtown Los Angeles in 1946. Nou, oordeelt u zelf …
Materiaal uit de Prelinger Archives is een welkome en oorspronkelijke aanvulling op het dweperige aanbod van vandaag de dag. Bovendien is al het materiaal van Prelinger vrij her te gebruiken.
Mall of Found
Een andere ‘ephemeral’-specialist is Paul de Jong, een Rotterdamer woonachtig in New York State. Zijn ‘Mall of Found’ is een groeiende elektronische bibliotheek van geluidsfragmenten Dit geïndexeerde archief bevat nu meer dan vijftigduizend items waaronder audio-opnamen, diverse geluiden uit films, zeldzame LP’s, oude foto’s en ansichtkaarten, talloze obscure film- en videoclips en zowat alle andere opgenomen media.
De Jong koopt af en toe gebruikte antwoordapparaten op vanwege de cassettebandjes die er nog in zitten en vindt daarop cryptische gesprekken van volslagen vreemden. Deze sound bites gebruikt hij dan weer kunstig in zijn muziek. De Jong is een opgeleide cellist en bracht een aantal folktronica albums uit met the Books en daarna solo.
Laat u dus deze weken inspireren door het publieke domein. Eind januari kunnen we ons bovendien verheugen op een injectie vitamine C(ultuur) met de Poëzieweek (NL/BE) en het IFFR in Rotterdam!
Bronnen: lawflow.org, meemoo.be, pro.europeana.eu, publicdomainreview.org en Wikipedia
(Uitgelichte afbeelding: fragment aankondiging van Alfred Döblins roman ‘Berlin Alexanderplatz’, 1929. Ontwerp: Georg(e) Salter. Uit privé-collectie Piet Schreuders.)
- Het publiek domein is de verzameling van alle creatieve werken waarop geen exclusieve intellectuele eigendomsrechten (meer) rusten, zoals auteursrechten en naburige rechten. Elk jaar komen nieuwe werken in het publiek domein omdat de auteursrechtelijke bescherming, die in Nederland 70 jaar na de dood van de auteur of kunstenaar duurt, vervalt. De juridische status betekent niet dat dit materiaal ook automatisch toegankelijk is. ↩︎
Geef een reactie