‘Heerlijke helende stilte’ heet het meest recente boek van Vlaams auteur en journalist Manu Adriaens (1959). Hij schreef dit boek voor iedereen die het belang van stilte inziet. Maar het gaat over veel meer dan alleen over afwezigheid van geluid. De auteur heeft het op lichtvoetige toon ook over levenskunst en zingeving, waarbij stilte in haar diverse verschijningsvormen een belangrijk rol speelt.
Het boek is een leestip wat ons betreft en we zijn dan ook blij dat we een van de stukjes uit het boek over kunnen nemen.

❧

‘Ik heb niets te zeggen / en ik zeg het / en dat is poëzie / zoals ik het nodig had.’ De Amerikaanse componist John Cage schreef in 1952 de compositie 4′ 33″ voor piano. Gedurende 4 minuten en 33 seconden hoeft de pianist geen enkele toets aan te raken. Daardoor bestaat het hele stuk alleen maar uit toevallige omgevingsgeluiden: een ritselend programmaboekje, een krakende stoel, een ongemakkelijk kuchje van een luisteraar.
De compositie 4′ 33″ ging in 1952 in première met de pianist David Tudor, die het publiek verbaasde door roerloos achter zijn piano te blijven zitten. Na 4 minuten en 33 seconden stond hij op, maakte een buiging en verliet het podium.

In wezen gaat het in 4′ 33″ niet om stilte. Het gaat om ontvankelijkheid voor de leegte, om openheid en vooral om aandacht. Doordat de pianist geen noten aanslaat, ontstaat ruimte voor de alledaagse geluiden, die samen spontaan een partituur gaan vormen.

Ongeveer tien jaar geleden hoorde ik op Radio 1 een uitzending met de Vlaamse zenboeddhist Tom Hannes. Op zijn verzoek werd de compositie van John Cage ‘ten gehore’ gebracht: 4 minuten en 33 seconden bleef het stil op de radio. O, ironie: de homo digitalis schoot meteen in actie. Op de sociale media ontstond een luidruchtige kettingreactie van posts als: ‘Heerlijk, deze stilte op de radio om te ontkomen aan de waan van de dag!’

– Manu Adriaens

Uit: Manu Adriaens. ‘Heerlijke helende stilte’. Waerbeke, 2024.

(Hoofdafbeelding: Alli Miller. ‘4′ 33″ for a Billboard’, Duluth, MN, 2011. CC BY-NC-ND 2.0.)