Hirayama, een schoonmaker in Tokio, begint zijn dag met vaste rituelen. Hij ontwaakt, vouwt zijn futon op, loopt naar beneden en maakt zich klaar voor de dag. Hij wast zijn gezicht, scheert zich met het scheerapparaat dat hij al tientallen jaren gebruikt en knipt zijn snor bij met een schaar. Perfecte, efficiënte bewegingen die routine zijn geworden. We volgen Hirayama’s verhaal in Wim Wenders’ film ‘Perfect Days’.

Tijdens mijn scheerroutine vroeg ik me af van wie ik de techniek heb geleerd. Ik vermoed van mijn vader maar die herinnering heb ik niet. Wel heb ik een duidelijk beeld van hem wanneer hij zich aan de wastafel schoor. Door deze ontroerende film verscheen deze ‘scène’ weer voor me.

Efficiënt en routineus

Mijn vader schoor zich dagelijks, voordat hij naar het werk vertrok. Als eerste liet hij de wasbak halfvol lopen met heet water. Hij zeepte zich daarna in met een ouderwetse scheerkwast van varkenshaar. De scheerzeep van het merk Bartex kwam uit een rood potje, formaat appelstrooppot. In mijn herinnering ging dit ritueel snel en efficiënt, afgezien van de snor die hij, net als Hirayama, nu en dan in de gangspiegel bijknipte. Na afloop liet hij het water weglopen en haalde met een paar handbewegingen de achtergebleven zeepresten weg. Dit deed hij met de buitenkant van zijn hand, waarbij zijn trouwring af en toe tegen het porselein tikte. Efficiënte, routineuze bewegingen.

Bewustzijnscamera

‘Zolang iemand leeft wordt hij als het ware opgenomen, met een onophoudelijk draaiende bewustzijnscamera. Sterft hij, dan worden de repen film in hun definitieve volgorde gelegd, net zo lang tot hij of zij een verhaal, een versie geworden is. Er komen geen opnamen meer bij – de dood is de montage.’¹

Die scheertechniek maakte ik me vanzelf eigen. Ik draaide de scène in mijn hoofd af die ik tijdens het observeren van mijn vader had opgepikt. Wat ik óók oppikte, is dat of je nu naar je werk gaat of niet, een dag anders begint als je je niet scheert. Dat, hoewel dezelfde dingen zich steeds weer lijken te herhalen, iedere dag wat nieuws brengt als je ervoor openstaat. Door goed naar Hirayama te kijken, leren we hoe dit werkt. Ondanks dat we over zijn leven niet veel te weten komen.

Bronnen: criterion.com, perfectdays-movie.jp/en

(Uitgelichte afbeelding: stills uit de film ‘Perfect Days’, via cinematicfreeze.com)

1. Willen Jan Otten. ‘De doden zijn van ons afhankelijk’. NRC Handelsblad, 8-11-1991. ↩︎