‘Ik ben kunstenaar’, zei de man waar ik al even naast zat en mee had zitten praten. De trein op mijn reguliere route was omgeleid en ik moest van Bussum, via Amersfoort, naar mijn woonplaats Utrecht reizen.
Wat ik niet meer precies weet is hoe lang het gesprek duurde of waar het over ging. Wel weet ik dat hij, de kunstenaar, bij het raam zat. Zijn vriendelijke gezicht straalde een bepaalde rust uit.
In Utrecht moest ik uitstappen, hij woonde in Amersfoort dus bleef zitten. Hij gaf mij zijn kaartje waarvan een kant een schilderij van zijn hand toonde. Het kaartje heb ik lang bewaard maar onlangs weggedaan toen ik las dat hij in 2016 overleed.
Visitekaartje
De andere kant van het kaartje kan ik me nog voor de geest halen, er stond op:
Geert van Fastenhout
Kunstenaar
[adres], Amersfoort
[e-mailadres, telefoonnummer]
Achteraf had ik graag het gesprek met hem vervolgd maar mijn hoofd stond naar andere dingen op dat moment. Toch heb ik hem later, in de vorm van zijn werk, vaker ontmoet. En bij elke ontmoeting leek de aantrekkingskracht voor de abstracte grijs- en kleurvlakken in zijn schilderijen sterker.
Dit merkte ik toen ik een werk ging uitkiezen bij de Kunstuitleen Utrecht. Omdat ik affiniteit heb met de ‘geometrisch abstracten’, leende ik daar eerder een grote grafiek van de Belg Luc Peire (1916–1994). De Kunstuitleen mailde mij dat iemand anders dit werk had gereserveerd, dat kan. Op zoek naar iets nieuws stuitte ik in de catalogus op de naam Van Fastenhout. Het kaartje herinnerend, verdiepte ik mij verder in zijn werk en ik leende het werk schilderij no. 1-, 1996. Toen ik de schilderijen eenmaal live zag, merkte ik dat de specifieke geometrie en het kleurgebruik in zijn doeken een sfeer oproepen die ik ook in sommige bouwwerken van de Bossche School ervaar.
Shibui
Van Fastenhout werd in 1935 geboren in Bussum en woonde daar tot hij werd toegelaten tot de Kunstnijverheidsschool in Amsterdam. Na periodes in Parijs, Zuid-Frankrijk, Stockholm en op een vissersboot in IJsland, vestigde hij zich in Philippine, vlakbij de grens met België. In die tijd schilderde hij voornamelijk landschappen, een jeugdzonde, meende hij later. Nog later verhuisde het gezin via Oldeberkoop naar Amsterdam waar Van Fastenhout en zijn vrouw (zij hebben twee kinderen) scheidden.
Precies in die tijd, in 1973, ontstond de radicale wending naar abstracte geometrische kunst in zijn werk. Later volgden meer exposities en kreeg hij vooral in Japan voet aan de grond. Niet verwonderlijk omdat Van Fastenhout zijn werken met uiterste bedachtzaamheid creëert. Soms werkt hij drie maanden aan een werk om geconcentreerd het spel met rechthoeken en vierkanten te componeren.
In het boek Schilderijen, uitgegeven in eigen beheer, beschrijft hij zijn proces:
Eigenlijk wil ik over mijn werk niets zeggen. Wat ik wil uitdrukken is te zien. In mijn werk is de vorm eenvoudig en helder; bijna gebouwd, zoals in architectuur. De kleur daarentegen is complex en moet in mijn ogen een zekere sombere pracht bezitten.
In eerste instantie ziet men niets anders dan een wel heel donker schilderij. Wie zijn ogen de tijd gunt zal ontdekken dat dit tot zintuigelijke verwarring leidt. De verzadigde kleur, opgebouwd uit vele lagen donkerte, tast de heldere vorm aan. Wat aan licht rest wordt naar de rand verdreven. Het is alsof er een plek, een holte, is vrijgemaakt, waarin de binnenkant van de kleur gestalte krijgt.1
Shibui
Van Fastenhout wordt vooral gewaardeerd in Japan waar hij veel van zijn werk verkocht en vaak kwam. In het Japans wordt zijn werk omschreven als shibui wat zoveel betekent als ‘eenvoudige maar verfijnde schoonheid’ of ‘nobele schaduw’.
Kijken
In 1982 schrijft schrijver en kunstcriticus Huub Beurskens in De Groene een recensie over een expositie van Van Fastenhout. Zijn woorden destijds resoneren wat mij betreft vandaag net zo krachtig:
… Vraag me niet welke ‘diepere’ of ‘hogere’ gedachte er achter zit of waarom Van Fastenhout uitsluitend met donkere kleuren werkt. Niet alleen dat ik betwijfel of er antwoorden op die vragen te geven zijn, maar de eventuele antwoorden zullen me ook niet interesseren.
… Je zou alleen kunnen zeggen dat het werk van Van Fastenhout een pleidooi is voor de moeite van het kijken en daarmee is het een pleidooi voor de lichamelijke wereld (en daar horen de hersenen ook bij). Een wereld die om ons heen voortdurend op instorten staat. En als de schilderijen van Van Fastenhout je even helemaal en overal hebben doen zien, weet je volgens mij ook weer waarom het de moeite waard is die wereld te beschermen en te verdedigen tegenover mensen die zichzelf en daardoor ook anderen de tijd niet geven om te kijken.2
Nawoord
Afsluitend moet ik mij verontschuldigen aan de kunstenaar. Het geleende werk van de Kunstuitleen is namelijk van mijn muur gekomen (vraag me niet hoe) waarbij de lijst is beschadigd. Inmiddels is dit, nadat ik een terechte boete had betaald, hersteld.
Je hebt het niet hoeven ervaren, Geert, maar mijn oprechte excuses hiervoor. Ik wens je een nobele reis, wat je bestemming ook is.
Veel dank aan Roemer van Fastenhout voor het beeldmateriaal & informatie en aan de medewerkers van De Groene voor hun hulp bij wegwijs in het archief!
Bronnen:
Klaas Oosterom. Eenvoudige maar verfijnde schoonheid. Historische Kring Bussum, 20-01-2021
Heide Seele. Die Objekte treten in einen Dialog. Rhein-Neckar-Zeitung, 2014
Geert van Fastenhout. Catalogus Wetering Galerie Amsterdam, 1985
Biography Geert Van Fastenhout, barbaraartspace.com
Biografie Geert Van Fastenhout, kunstveiling.nl
(Uitgelichte afbeelding: Schilderij 13 – 1990-1992, via barbaraartspace.com)
- Geert van Fastenhout / Schilderijen. In eigen beheer (Geert van Fastenhout), 1996 ↩︎
- Huub Beurskens. Een pleidooi voor de wereld. De Groene Amsterdammer, 7 april 1982 ↩︎
Geef een reactie